معرفی دانشگاه تهران

TehranUniversity

تاریخچه دانشگاه تهران:

در میان موسسات و سازمان های وابسته به آموزش عالی کشور دانشگاه تهران  از هر حیث و از هر نظر از جایگاهی رفیع بهره مند است . در واقع  اگر متغیرهایی چون سابقه و قدمت ، تدریس استادان بنام و بلند مرتبه ، تحصیل دانشجویان ممتاز، کثرت دانشجویان ، استادان و کارکنان ، ارزش مدارک تحصیلی در کشور و خارج از آن ، پیوند و تعامل با دستگاه های اجرایی و موسسات و شرکت های صنعتی ، اداری ، اجرایی  و…، داشتن کتابخانه ها و آزمایشگاه ها غنی و مجهز، تعدد رشته ها و دانشکده ها و موسسات پیوسته و وابسته ، واقع شدن در پایتخت  و در مرکز شهر و… را از معیارهای تعیین اعتبار و اهمیت یک دانشگاه  برشماریم ، بی گمان دانشگاه تهران را باید معتبرترین و مهم ترین  دانشگاه های کشور دانست . بی جهت نیست که از این دانشگاه با تعبیر ((دانشگاه مادر)) و ((نماد آموزش عالی )) یاد شده است .

اندیشه ایجاد مرکزی برای آموزش عالی در ایران و به تعبیر دیگر دانشگاه ، نخستین بار با تاسیس دارالفنون در ۱۲۳۰ ه.ش . به  همت میرزا تقی خان امیرکبیر عملی گردید. دارالفنون گرچه توسعه  نیافت اما تجربه مغتنمی پیش روی کسانی که در آرزوی آشنایی ایرانیان  با دانش های جدید و پیشرفت های اروپائیان در صنعت ، اقتصاد، سیاست  و… بوده اند، قرار داد. با عطف به این تجربه در ۱۳۰۷ ه.ش پروفسور دکتر محمود حسابی پیشنهاد راه اندازی مرکزی جامع همه  یا اغلب دانش ها را با وزیر وقت فرهنگ ، دکتر علی اصغر حکمت ، در میان نهاد.

در بهمن ماه سال ۱۳۱۲ شمسی، جلسه هیات دولت وقت تشکیل و در آن در موضوع آبادی تهران و زیبایی و شکوه ابینه، عمارات و کاخهای زیبای آن سخن به میان آمد. مرحوم فروغی که در آن روز ریاست وزراء را برعهد داشت از یک سو و دیگر وزیران از سوی دیگر زبان به تحسین و تمجید شهر گشودند و برخی از آنان برای جلب رضایت شاه در این مقال، عنان از کف بدادند اما در این میان مرحوم علی اصغر حکمت کفیل وزارت معارف بی آنکه پیشرفتهای پایتخت را نادیده انگارد با لحنی محتاطانه چنین گفت:«البته که در آبادی و عظمت پایتخت شکی نیست » ولی تنها نقص آشکار آن اینست که «انیورسته»ندارد و حیف است که در این شهر نوین از این حیث از دیگر بلاد بزرگ عالم، واپس ماند». این سخنان ارزشمند تاثیر خود را بر جای نهاد و بی درنگ مقبول همگان افتاد از این رو آنان با تخصیص بودجه اولیه ای به میزان ۲۵۰۰۰۰ تومان به وزارت معارف اجازه دادند تا زمین مناسبی برای تاسیس دانشگاه بیابد و ساختمان آن را در اسرع وقت پدید آورد. علی اصغر حکمت بی درنگ دست به کار شد و جستجو برای مکان یابی مناسب دانشگاه را با کمک و مشاوره آندره گدار، معمار چیره دست فرانسوی که در آن روزگار به عنوان مهندس در خدمت وزارت معارف بود آغاز کرد. آنان پس از جستجوی بسیار در میان ابنیه، باغها و زمینهای فراوان آن روز اطراف تهران باغ جلالیه را برای احداث دانشگاه برگزیدن. در همین حال بر خلاف امروز که یافتن زمین مناسب در شهر تهران برای ایجاد دانشگاهی عظیم تقریباً ناممکن است، در آن روزها زمینهای فراوانی وجود داشت که صاحبان آنها نه تنها در فروش آنها امساکی نداشتند بلکه برای واگذار به چنین مؤسساتی که مسلماً سود کلانی هم بدنبال داشت، سر و دست می شکستند. از همین رو بود که گروهی از مالکین اراضی بهجت آباد با سوء استفاده هایی نظر وزیر مالیه وقت را جلب کرده بودند که زمینهای آنها را برای تاسیس دانشگاه خریداری نماید. در حالیکه به نظر موسیو گدار عرصه آن زمینها تنگ و موقعیت آنها سیل گیر بود و برای تاسیس دانشگاه به هیچ روی مناسب نبود. با این همه مرحوم داور رجحان در جلسه هیات دولت به سختی برخرید اراضی بهجت آباد پای فشرد و نظر بیشتر اعضاء را جلب کرده و سرانجام دولتیان، بهجت آباد را برگزیدند. در همین حال که علی اصغر حکمت دلشکسته و ناامید ناظر ماجرا بود، رضا شاه وارد شد و پس از اطلاع از موضوع با قلدری خاص خود اوضاع را برهم زد و گفت:« باغ جلالیه را برگزینید. بهجت آباد ابداً شایسته نیست عرصه آن کم و اراضی آن سیل گیر است. دولتیان در برابر این سخنان قاطع، زبان در کام کشیدند و احدی دم برنیاورد.

باغ جلالیه در شمال تهران آنروز ما بین قریه امیرآباد و خندق شمالی تهران قرار داشت. این باغ زیبا که پوشیده از درختان کهنسال مثمر و غیرمثمر بود، در حدود  ۱۳۰۰.ق در واپسین سالهای حکومت ناصرالدین شاه قاجار به فرمان شاهزاده ای به نام جلال الدوله بنا یافته و در آن روز در مالکیت تاجری ترک به نام حاج رحیم آقای اتحادیه تبریزی بود. به هر حال باغ جلالیه از قرار متری ۵ ریال و جمعاً به مبلغ ۱۰۰۰۰۰ توامان از این تاجر خریداری شد و موسیو گدار به سرعت مامور تعیین حدود، نرده گذاری، طراحی و اجرای عملیات ساختمانی در آن شد. در همین حال پانزدهم بهمن ماه ۱۳۱۳. ش لوح یادبود تاسیس دانشگاه با حضور مقامات دولتی در محلی که اکنون پلکان جنوبی دانشکده پزشکی است در دل خاک به امانت گذاشته شد.

آغاز عملیات ساختمانی دانشگاه تهران:

طراحی پردیس دانشگاه را نیز همان معمار فرانسوی بر عهده گرفت. وی نخست طرح خیابانهای اطراف و داخل دانشگاه را ارائه کرد و پس از تایید در پانزدهم بهمن ۱۳۱۳، عملیات اجرایی با کاشت نهال های درختان سایه گستر و با شکوه چنار در کنار خیابانها آغاز شد اکنون آن نهال های نحیف عمری به درازای دانشگاه یافته و آنان نیز هفتاد ساله شده اند.

تاسیس دانشگاه تهران که با آغاز آشنایی جدی ایرانیان با مغرب زمین مقارن افتاده بود این دانشگاه را به بستر اصلی ارتباط با تمدن مغرب زمین و علوم جدید تبدیل کرد. از آغاز فعالیت های  آموزشی دانشگاه تهران ، تاکنون ، همواره افراد شایسته و شخصیت های برجسته و چهره های صاحب نامی در آن به تدریس یا تحصیل پرداخته اند که در اینجا با صرف نظر از اسامی فعالان کنونی در عرصه های  سیاست ، اجتماع، علم و هنر، فقط به نام چند تن از درگذشتگان اشاره  می شود.

استاد جلال الدین همایی ، عبدالعظیم  قریب ، بدیع الزمان فروزانفر، پروفسور محمود حسابی ، استاد علی  اکبر دهخدا، دکتر محمد معین ، مهندس مهدی بازرگان ، شهید دکتر مصطفی چمران ، دکتر یدا.. سحابی ، شهید دکتر محمد مفتح ، استاد شهید مرتضی مطهری ، دکتر عبدالحسین زرین کوب ، دکتر کریم ساعی ، دکتر احمد حامی و…

پردیس دانشگاه تهران که از جنوب به خیابان انقلاب ، از شمال به  خیابان پورسینا و از شرق و غرب به ترتیب به خیابان های قدس و ۱۶ آذر محدود است در سال ۱۳۱۳ ه.ش در مساحتی به وسعت ۲۱ هکتار تاسیس  شد. در این مجموعه ساختمان دانشکده های:

هنرهای زیبا، ادبیات و علوم انسانی، علوم ، فنی ، حقوق و علوم سیاسی ، پزشکی ، دندانپزشکی ، داروسازی و ساختمان کتابخانه مرکزی – که از مهم ترین کتابخانه های کشور به شمار می آید – و مسجد دانشگاه واقع شده است . سازمان مرکزی دانشگاه ، اداره امور دانشجویی ، مرکز بهداشت و درمان دانشجویان ، دانشکده محیط زیست ، جغرافیا،و… نیز در خیابان های اطراف  دانشگاه قرار دارند. نیز دانشکده های علوم اجتماعی ، علوم تربیتی، کوی دانشگاه ، اقتصاد، الهیات و معارف اسلامی  به ترتیب در امیرآباد شمالی و خیابان مطهری واقع شده اند. هم چنانکه شماری دیگر از دانشکده ها و مراکز تحقیقاتی و پژوهشی دانشگاه تهران در بیرون از تهران در شهرهای قم ، کرج ، پاکدشت ، ساری ، چوکا و نشتارود واقع شده اند.در سال۱۳۷۰ه.ش دانشکده های: پزشکی، دندان پزشکی و داروسازی از دانشگاه تهران جدا شدند و دانشگاه علوم پزشکی تهران را تشکیل دادند.

مرکزیت علمی و آموزشی دانشگاه تهران و گستره و اهمیت آن  موجب شده تا اطراف این دانشگاه بویژه خیابانهای انقلاب و۱۶ آذر و خیابان های منشعب از آنها به بازار اصلی خرید و فروش کتاب تبدیل  شود، چنانکه می توان گفت که خیابان انقلاب از مهم ترین بازارهای  کتاب در سراسر ایران به شمار می رود.

هم اکنون شمار اعضای هیات علمی دانشگاه تهران حدود ۱۵۰۰ و کارکنان اداری آن بالغ بر ۳۵۰۰ تن است . این دانشگاه از طریق  آزمون سراسری در ۱۱۱ رشته کارشناسی ، ۱۷۷ رشته کارشناسی ارشد و از طریق آزمون داخلی در ۱۵۶ رشته دکتری دانشجو می پذیرد. ظرفیت  آموزشی دانشگاه حدود ۳۲۰۰۰ دانشجو است . همچنین اکنون ۳۴۰ دانشجوی  خارجی در دانشگاه تهران در حال تحصیل اند.

نشان رسمی دانشگاه تهران، آرمی به قدمت تاریخ ایران

نقشی که امروز به عنوان نشان رسمی دانشگاه تهران انتخاب شده، از نقوش تاریخی کشور است که سابقه ممتدی در آثار صنعتی داشته و مقام شامخی در فرهنگ ایران باستان حائز اهمیت بوده است.

آرم یا بهتر بگوییم نشان دانشگاه تهران که توسط دکتر محسن مقدم، استاد فقید دانشکده هنرهای زیبا طراحی شده است، برداشت وتقلیدی است از نقشی که به صورت گچ بری شده در محوطه های دوران ساسانی، نقش برجسته ها و نقوش مهرهای این دوره دیده شده است و دراین مورد بویژه تقلیدی است از پلاک گچ بری شده مکشوفه از شهر ساسانی تیسفون.

نقوشی که به عنوان نشان از آنها یاد کردیم و به ظاهر به صورت « داغ » احشام در بین طوایف مسکون درایران مورد استفاده بوده است، همانی است که در شکل مغولی « تمغا» بدان آشنائیم و کلاً این اشکال به عنوان نشان مالکیت بود بر هر چیزی که صاحب آن بودند. در دوران ساسانی این نشان ها در نقش برجسته ها، سکه ها و ظروف نقره به عنوان نشان های خانوادگی به کار رفته اند. از آنجا که در ایجاد این نشان ها از حروف خط پهلوی ساسانی نیز استفاده شده طبیعت یک منوگرام را هم گرفته اند.

آرم دانشگاه تهران از نقش گچ بری شده مکشوفه از تیسفون گرفته شده است که نمونه منشاء آن در کاخ ساسانی مشکوفه از دامغان در دست است. هم در این مورد و هم در موارد مشابه آن در مهرهای ساسانی، نشان ها عموماً در میان دو بال تزئینی ( که می تواند بال عقاب باشد ) قرار داده شده اند که کاربرد آن را در دیگر نقوش این دوره و شکل تاج های ساسانی مخصوصاً در اواخر این دوره شاهد هستیم. در شاهنامه فردوسی نیز این گونه تاج ها با عنوان تاج های «دوپر» یاد شده است.

در مورد پلاک به دست آمده از تیسفون، نقش میان بال ها از ترکیب حروف خط این دوره (پهلوی ساسانی) ساخته شده است و عده ای سعی در خواندن و توجیه این نشان ها کرده اند. در مورد تیسفون نقش مورد بحث به صورت « افزوت » (امرود) به معنای فراوانی و افزونی و نیز به صورت «ایلان» (ایران) نیز به صورت «او» برای کلمه اورمزد به معنای اهورا مزدا و یا صرفاً اسم هرمزه و هرمز خوانده شده است. استفاده دو کلمه دانشگاه تهران به شیوه نشان های دوران ساسانی (که از ترکیب حروف تشکیل می شود) در میان بال های تزئینی بر این اساس بوده است. حاشیه تزئینی که از دوایر ریز تشکیل شده نیز دوران هخامنشی به عنوان یک عامل تزئینی مخصوصاً در سکه ها به کار می رفته و در دوران ساسانی نیز در سکه ها، مهرها و گچ بری مورد استفاده داشته است.

بنا به گفته دکتر مظفر بختیار، استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، در نشان دانشگاه در زمان ریاست جهانشاه صالح تغییراتی داده شد؛ نشان اصلی، مانند آرم بیشتر دانشگاه های غربی، داخل قابی به شکل سپر رومی قرار گرفت و عنوان «دانشگاه تهران» به خط لاتین و نیز شعار« میاسای ز آموختن یک زمان» برآن اضافه شد. شکل جدید علاوه بر اینکه هیچگونه تناسبی با نقش های اصیل ایرانی نداشت، اهداف و فعالیت های گسترده دانشگاه را در شعار «آموختن» منحصر کرده یود که بار رسالت مهم تربیتی، پرورشی و انسان ساز دانشگاه مغایرت داشت؛ در حدود سال ۱۳۵۰ نیز در شکل اصلی نشان دانشگاه تغییراتی گرافیکی اعمال شد و مدتی هم با آن شکل به کار رفت، ولی به منظور حفظ اصالت نشان قدیم، مجدداً همان نشان به کار برده شده که هنوز هم پا بر جاست.

جاذبه های دانشگاه تهران

باغ نگارستان

عمارت باغ نگارستان یکی از کاخ‌های ییلاقی خاندان قاجار بوده است که تاریخ احداث آن به دوره سلطنت فتحعلی شاه‌باز می‌گردد. این باغ سرسبز و عمارت باشکوه آن در سال ۱۳۲۲ ﻫ. ق بنا به دستور وی در خارج از حصار شهر تهران ساخته می‌شود. باغ نگارستان در ابتداً بسیار بزرگتر از ابعاد و مساحت کنونی آن بوده است ولی به‌مرور زمان بخش وسیعی از اراضی آن جداً گردیده و در اختیار سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دیگر مانند وزارت ارشاد و برنامه و بودجه قرارگرفته است. در این باغ ساختمان‌ها و تالارهای بسیار دیدنی و مجللی وجود داشته است که متأسفانه درگذشته بسیار دور محو و نابود گردیده‌اند. از جمله مکان‌های بسیار جالب این باغ، حوض‌خانه‌ای با نام “دلگشا“ و تالاری به نام “ قلمدان” بوده است. این بناها دارای تزئینات و نقاشی‌های نفیسی بوده‌اند که پس از سقوط قاجاریه همه آنها از بین رفته است. از جمله آنها تصویر بزرگی از فتحعلی شاه در وسط و سی پسر او در اطرافش که بر روی دیوار تالار قلمدان توسط نگارگران مشهور آن دوره نقاشی شده بود. در واقع وجه تسمیه باغ نگارستان به دلیل نگارگری‌های موجود در اتاق‌ها و تالارهای آن بوده است. باغ نگارستان همچنین شاهد رویدادهای تاریخی فراوانی بوده است. بسیاری از مراسم و دیدارهای پادشاهان قاجار و بعضاً حوادث تلخ آن دوره مانند قتل بزرگ‌مرد تاریخ ایران قائم مقام فراهانی در این عمارت رخ‌داده است.

باغ نگارستان پس از سپری کردن فراز و نشیب‌هایی چند، سرانجام به دست وزارت معارف سپرده می‌شود، گویی تاریخ ایران سرنوشتی زیبا و پسندیده برای این باغ پیش بینی کرده بود. آنگونه که اسناد تاریخی گواهی می‌دهند نخستین بار در سال ۳۱۸ ﻫ. ق مدرسه عالی فلاحت در آن تأسیس می‌گردد، در دوره وزارت حکیم الملک مدرسه صنایع مستظرفه به ریاست محمد غفاری (کمال‌الملک) در عمارت جنوبی و مدرسه علمیه در عمارت شمالی آن گشایش می‌یابد. در سال ۱۳۰۷ خورشیدی تغییرات و احداثات وسیعی به منظور تأسیس دارالمعلمین عالی ایران در عمارت باغ نگارستان توسط معمار روسی، مهندس مارکوف صورت می‌گیرد و پس از آماده شدن بنا، هشت نفر از استادان ایرانی بنام‌های مرحوم دکتر سحابی، فروزانفر، عباس اقبال، رضازاده شفق، احمد دهقان، بهمنیار، عبدالحسین شیبانی، سیدکاظم عصار و هشت نفر استاد فرانسوی برای تربیت دبیران و معلمان موردنیاز مدارسی از قبیل دارالفنون در آن مستقر و مشغول به تعلیم و تربیت جوانان ایران می‌شوند. پس از توسعه بناهای باغ نگارستان، دارالمعلمین عالی نیز گسترش پیدا نموده و به دانشسرای عالی تغییر نام می‌یابد. سرانجام پس از تصویب قانون تأسیس دانشگاه تهران در مجلس شورای ملی در سال ۱۳۱۳ شمسی، دانشسرای عالی و باغ نگارستان جمعاً به دانشگاه واگذار و از آن تاریخ تاکنون یکسره در خدمت اهداف آموزشی و پژوهشی دانشگاه تهران قرار می‌گیرد. بنابراین بحق می‌توان گفت که باغ نگارستان مهد آموزش عالی در ایران و موطن و محل تولد دانشگاه تهران بوده است. در طول هفتاد سال عمر دانشگاه هزاران استاد و دانشجوی برجسته در این باغ به تدریس و تحصیل اشتغال داشته‌اند.

هیأت رئیسه دانشگاه تهران با عنایت به گذشته پربار و فضای معنوی و مقدس این باغ که مهد و مرکز علم و ادب و فرهنگ ایران در سده معاصر بوده است تصمیم بر آن گرفت که باغ نگارستان را با بهترین کیفیت مرمت و نوسازی نموده و از آن به عنوان پایگاه تاریخی و موزه علم و فرهنگ و هنر دانشگاه تهران بهره‌برداری نماید. در همین راستا در سال ۱۳۷۵ طرح مرمت و نوسازی آن با مدیریت مستقیم دانشگاه به اجرای گذاشته شد. خوشبختانه در طول سال‌های گذشته قسمت اعظم باغ نگارستان به گونه‌ای بسیار شایسته و درخور مکانی با چنین سابقه درخشان علمی و فرهنگی به سرانجام رسید. تنها بخش باقیمانده آن، ساختمان کتابخانه و تالار اجتماعات قدیمی باغ نگارستان است که مطابق برنامه تنظیمی طرح مقاوم‌سازی و مرمت آن در دو سال آینده به اتمام خواهد رسید و بزودی ایران عزیز همانند بسیاری از کشورهای پیشرفته صاحب یک موزه جامع تاریخ علم خواهد گردید.

 

 خانه (موزه) مقدم

خانه مقدم و مجموعه آثار و اشیاء تاریخی، فرهنگی و هنری موجود در آن بحق از گرانبهاتر ین مجموعه‌ها و دیدنی‌ترین نقاط تهران و بلکه ایران و جهان است. خانه مقدم در آغاز، عمارتی بزرگ و مجلل، و محل سکونت خاندان محمدتقی خان احتساب الملک از صاحب‌منصبان مشهور دربار قاجاریه بوده است. احتساب الملک دارای دو فرزند پسر به نام‌های حسن و محسن بوده و آنها را جهت تحصیل به اروپا (فرانسه و سوئیس) می‌فرستد. حسن مقدم که یکی از روشنفکران و نویسندگان نوگرای ایران بوده بر اثر عارضه بیماری سل در آنجا فوت می‌کند. از او نمایشنامه بسیار معروفی با عنوان “ جعفرخان از فرنگ برگشته ” بجای مانده است. برخی حسن مقدم را اولین نمایشنامه نویس ایران به سبک جدید می‌دانند. محسن مقدم نیز در اروپا در رشته نقاشی، تاریخ هنر و باستان شناسی تحصیل می‌کند و پس از بازگشت به ایران در تأسیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و گروه باستان شناسی مشارکت بسیار فعال و نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌نماید. محسن مقدم به همراه همسر فرانسوی‌اش که در اصل یک بلغاری تبار مقیم فرانسه بوده در خانه پدری خود در تهران ساکن می‌گردد. او و همسرش “سلما” که کارمند کتابخانه و موزه ملی ایران بوده است در کنار فعالیت‌های علمی آثار و اشیاء فراوانی را با هدف حفظ میراث فرهنگی و تاریخی ایران گردآوری می‌نمایند. آنها این آثار و اشیاء ارزشمند را بازپیرایی نموده و به طرزی زیبا در جای جای اتاق‌ها و فضاهای عمارت قدیمی خاندان خود نصب و به نمایش می‌گذارند. برخی از صاحب‌نظران و خبرنگارانی که در زمان حیات وی از خانه و مجموعه آثار و اشیاء او بازدید نموده‌اند آن را در ردیف گرانبهاتر ین خانه‌های جهان بشمار آورده‌اند. مرحوم دکتر محسن مقدم در سال‌های پایانی زندگانی خود بواسطه علاقه وافری که نسبت به دانشگاه تهران داشته است و با هدف بهره‌مندی اساتید، دانشجویان و سایر علاقمندان به تاریخ و فرهنگ و هنر ایران خانه پدری و مجموعه آثار و اشیاء نفیس خود را بطور کامل بنا برسنت حسنه وقف به دانشگاه تهران واگذار می‌نماید. پس از فوت مرحوم دکتر محسن مقدم و همسر ایشان در اواخر دهه شصت خانه و اشیاء و آثار وابسته به آن در اختیار دانشگاه تهران قرار می‌گیرد. بلافاصله موضوع شناسایی و ثبت و ضبط اشیاء موجود در خانه مقدم توسط کارشناسان فن به اجرای در می‌آید. این مهم به دلیل اهمیت و حساسیت خاص آن چند سال به طول می‌انجامد. از سوی دیگر مسئله مرمت و بازسازی ابنیه موجود در خانه مقدم نیز به دلیل تخریب و فرسودگی بسیار شدید در دستور کار قرار می‌گیرد. متأسفانه تلاش دانشگاه برای تامین اعتبار موردنیاز بجایی نمی‌رسد و مدیریت دانشگاه سرانجام تصمیم می‌گیرد که با اتکاء به اعتبارات محدود تعمیراتی دانشگاه و با سپردن این مهم به مدیریت وقت باغ نگارستان و موزه مقدم مستقیماً و رأساً آن را به انجام برساند. خوشبختانه پس از چندین سال انتظار عملیات مرمت خانه مقدم در شهریور سال ۱۳۸۱ آغاز و در اردیبهشت ۱۳۸۵ به گونه‌ای بسیار مناسب و شایسته به پایان می‌رسد. همزمان با بازسازی عمارت خانه مقدم، مرمت اشیاء تاریخی او نیز آغاز و تاکنون بخش مهمی از آنها مرمت، بازپیرایی و آماده نمایش گردیده است.

 

 مسجد دانشگاه

کلنگ احداث مسجد دانشگاه در تاریخ یکم خرداد ۱۳۳۴ شمسی مصادف با عید سعید فطر به زمین زده شد. این مکان که از معماری زیبای اسلامی برخوردار است، برای برگزاری نماز و انجام مراسم مذهبی بناشده و در سال ۱۳۴۵ به بهره‌برداری رسیده است. در حال حاضر اداره امور مسجد و تأمین هزینه‌های آن از طریق دانشگاه و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری صورت می‌پذیرد.

معرفی فضاهای مسجد

ورودی: مسجد دارای دو ورودی به حیاط اصلی و دو ورودی به حیاط فرعی است. این دو حیاط توسط یک ورودی با هم در ارتباطند؛

حیاط: مسجد دارای یک حیاط اصلی است که در حال حاضر در جهت شبستان و مسقف می‌باشد و از آن برای خواندن نماز نیز استفاده می‌شود ونیز دارای یک حیاط فرعی است که مربوط به عملکردهای جانبی است؛

شبستان: مسجد دارای یک شبستان است که حدود یک سوم آن متعلق به خواهران بوده و بقیه به برادران تعلق دارد؛

فضای فرهنگی: مسجد دارای یک مجموعه اداری – فرهنگی است که شامل دو قسمت خواهران و برادران می‌باشد. ورودی قسمت خواهران در سمت شمال شرقی حیاط اصلی و ورودی برادران در سمت جنوب غربی آن و در کنار حیاط فرعی و در ارتباط با آن می‌باشد.

این مسجد در دوران قبل از انقلاب و در جریان مبارزاتی دانشجویان فعال بوده و گروه‌های مختلف سیاسی در آن فعالیت داشته‌اند. این مسجد محل تحصن، تجمع و سخنرانی علمای مبارزی چون شهید مفتح، شهید مطهری و شهید بهشتی بوده است. پس از انقلاب در ابتداً فعالیت‌های مسجد به طور عمده به برگزاری مراسم ولادت و شهادت ائمه و بزرگان دین و نیز مراسم ختم اختصاص داشته است اما در همان اوایل انقلاب، مسجد دانشگاه تهران، محل برگزاری نماز جماعت به امامت آیت ا… خامنه‌ای و گاهی نیز جلسات پرسش و پاسخ در حضور ایشان تشکیل می‌شده است. مراسم دعا و مناجات، قرائت قرآن، بحث‌های سیاسی و فلسفی، روشنگری‌های سیاسی دانشجویان از عمده فعالیت‌های مسجد می‌باشد.

وقایع نگار تاریخی:

  • ۱۵ بهمن ۱۳۱۳ – افتتاح دانشگاه تهران با شش دانشکده طب ، فنی ،علوم ، علوم معقول و منقول ، ادبیات و حقوق.
  • ۱۴ اسفند ۱۳۱۳ – انتصاب دکتر علی اصغر حکمت به ریاست دانشگاه
  • ۲۵ اسفند ۱۳۱۳ – تشکیل اولین جلسه شورای دانشگاه
  • ۱۳۱۴- اولین دوره پذیرش دانشجو برای ۵ دانشکده حقوق ، پزشکی ، فنی ، علوم و ادبیات با ۸۸۶دانشجو
  • ۱۳۱۵ – اعتصاب دانشجوان دانشکده فنی در اعتراض به کمبود وسایل آزمایشگاهی و استاد
  • ۱۲ مرداد ۱۳۱۷ – انتصاب دکتر اسماعیل مرات به ریاست دانشگاه
  • ۳۰ شهریور ۱۳۲۰ – انتصاب دکتر عیسی صدیق به ریاست دانشگاه
  • ۱۳ آذر ۱۳۲۰ – انتصاب دکتر سید محمد تدین به ریاست دانشگاه
  • ۱۸ اسفند ۱۳۲۰ – انتصاب دکتر مصطفی عدل به ریاست دانشگاه
  • ۱۸ مرداد ۱۳۲۱ – انتصاب دکتر علی اکبر سیاسی به ریاست دانشگاه
  • بهمن ۱۳۲۴ – تظاهرات دانشجویان دانشکده علوم و سرکوب آن توسط نیروی پلیس
  • ۱۳۲۴ – واگذاری کوی به دانشگاه تهران
  • ۱۳۲۴ – الحاق دانشکده کشاورزی به دانشگاه تهران
  • ۱۳۲۴ – الحاق دانشکده دامپزشکی به دانشگاه تهران
  • دی ۱۳۲۵ – اعتصاب دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به مسایل آموزشی
  • ۱۳۲۵ – ایجاد چاپخانه دانشگاه
  • خرداد ۱۳۲۷- راهپیمایی دانشجویان دانشکده حقوق در اعتراض به انتخاب  عبدالحسین هژیر به نخست‌وزیری، درگیری با پلیس
  • ۱۵بهمن ۱۳۲۷ – تیراندازی به شاه در دانشکده حقوق
  • ۱۳۲۸ – تبدیل هنرکده به دانشکده هنرهای زیبا
  • ۲۹ آذر ۱۳۲۸ – تشکیل سازمان موقت دانشجویان کوی دانشگاه
  • ۲۶ اردیبهشت ۱۳۲۹ – تشکیل سازمان دانشجویان دانشگاه تهران
  • ۱۶ مهر ۱۳۳۲ – تظاهرات بیش از ۲۰۰۰ تن از دانشجویان در دانشگاه تهران و خیابان‌های اطراف در حمایت از دکتر مصدق و اعتراض به رژیم کودتا
  • ۱۶ آذر ۱۳۳۲ – ادامه تظاهرات دانشجویان دانشگاه تهران و شهادت سه دانشجوی دانشکده فنی (روز دانشجو)
  • ۱۸ آذر ۱۳۳۲ – تظاهرات دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به ورود نیکسون رئیس جمهوری آمریکا و بزرگداشت خاطره شهدای دانشجو
  • ۱۸ دی ۱۳۳۳- انتصاب دکتر منوچهر اقبال به ریاست دانشگاه
  • ۱۳۳۴ – تاسیس مؤسسه علوم اداری
  • ۱۳۳۵ – تاسیس مؤسسه ژئوفیزیک
  • ۳اردیبهشت ۱۳۳۶ – انتصاب دکتر فرهاد معتمد به ریاست دانشگاه
  • ۱۳۳۶ – تغییر نظام آموزشی به نظام واحدی در دانشگاه
  • ۱۳۳۶ – تغییر بخش ، قسمت و کرسی آموزشی به گروه آموزشی
  • ۱۳۳۶ – تاسیس مؤسسه لغت نامه دهخدا
  • ۱۳۳۶ – تاسیس مؤسسه جغرافیا
  • ۱۳۳۷ – تاسیس مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه
  • ۱۳۳۷ – تاسیس مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی
  • ۱۳۳۸ – تاسیس مؤسسه باستان شناسی
  • ۱۳۳۹ – تاسیس مؤسسه تحقیقاتی اقتصادی
  • ۱۴ اسفند ۱۳۳۹ – تظاهرات دانشجویان در دانشگاه تهران و حمله به دکتر اقبال رئیس دانشکده پزشکی و آتش‌زدن ماشین وی
  • ۱۳۴۱ – تاسیس مؤسسه روان‌شناسی
  • ۱۳۴۲ – ایجاد مرکز بهداشت دانشگاه
  • ۱۳۴۲ – تاسیس دانشکده اقتصاد
  • ۲۱ فروردین ۱۳۴۲ – اعتصاب غذای دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به جو کشتار وسرکوب در دانشگاه
  • ۲۱ فروردین ۱۳۴۲ – دیدار دانشجویان دانشگاه تهران با امام خمینی (ره ) در قم پس از آزادی ایشان
  • ۱۸ اردیبهشت ۱۳۴۲ – انتصاب دکتر جهانشاه صالح به ریاست دانشگاه
  • ۱۳۴۳ – ایجاد شورای تحقیقات علمی
  • ۱۳۴۳ – تاسیس مؤسسه آمار و انفورماتیک (از مهر ماه ۱۳۸۲ به مرکز انفورماتیک تغییر نام‌یافت)
  • ۱۳۴۳ – تاسیس دانشکده علوم اداری
  • ۱۳۴۳ – تاسیس دانشکده علوم تربیتی
  • ۱۳۴۴ – تاسیس مرکز مطالعات عالی بین‌المللی
  • ۱۳۴۵ – تاسیس دانشکده بهداشت
  • ۱۳۴۵ – تاسیس دانشکده جنگل داری (منابع طبیعی)
  • ۲۲ مهر ماه ۱۳۴۵ – گشایش مسجد دانشگاه تهران
  • ۱۳۴۵ – تاسیس مؤسسه علوم جزایی
  • ۱۳۴۵ – تاسیس مؤسسه آب شناسی
  • بهمن ۱۳۴۵ – اعتصاب دانشجویان دانشگاه تهران موسوم به اعتصاب شهریه
  • دی  ۱۳۴۶ – تظاهرات گسترده دانشجویان در اعتراض به مناسبت شهادت جهان پهلوان تختی
  • ۱۳۴۶ – افتتاح راکتور اتمی
  • ۱۳۴۶ – راه اندازی و افتتاح دانشکده اقتصاد
  • ۲۹ مرداد ۱۳۴۷ – انتصاب پروفسور فضل ا… رضا به ریاست دانشگاه
  • ۲۸ تیر ۱۳۴۸ – انتصاب دکتر علینقی عالیخانی به ریاست دانشگاه
  • ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۹ – تظاهرات دانشجویان دانشگاه تهران علیه رژیم شاه و صهیونیسم همزمان با برپایی مسابقه فوتبال میان ایران و اسراییل
  • ۱۱ آذر ۱۳۴۹ – تعطیلی دانشگاه تهران پس از چند روز تظاهرات و تحریم کلاس‌ها
  • ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۰ – تظاهرات دانشجویان دانشگاه تهران علیه جشن‌های ۲۵۰۰ ساله که باحمله و دستگیری ۲۰ دانشجو انجامید
  • تیر ۱۳۵۰ – انتصاب دکترهوشنگ نهاوندی به ریاست دانشگاه
  • ۱۳۵۱ – تاسیس دانشکده علوم اجتماعی
  • ۱۸ اسفند ۱۳۵۱ – انفجار بمب در دانشگاه تهران
  • ۱۳۵۲ – تاسیس انستیتو الکتروتکنیک
  • ۲۰ مرداد ۱۳۵۲ – دستگیری ۳۰ تن از دانشجویان در جریان حمله مزدوران ساواک به دانشگاه تهران
  • ۲۳ مرداد ۱۳۵۲ – حمله شبانه ساواک، شهربانی و گارد دانشگاه به کوی دانشگاه و دستگیری حدود۴۰۰ دانشجو
  • ۱۲ آبان ۱۳۵۲ – اعتصاب دانشجویان دانشکده فنی در اعتراض به جدا نمودن گروه‌های مختلف آموزشی
  • ۱۳۵۳ – تاسیس مؤسسه حقوق تطبیقی
  • ۱۳ آبان ۱۳۵۳ – اعتصاب و تظاهرات در دانشگاه تهران و دانشکده کشاورزی کرج به اجبار درقبول تعهد خدمتی
  • ۱۳۵۴ – تاسیس مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابانی (از خرداد سال  ۱۳۸۲ به مرکز تحقیقات بین المللی همزیستی با کویر تغییر نام یافت)
  • ۱۳۵۴ تاسیس مرکز تحقیقات بیوشیمی – بیوفیزیک
  • ۱۳۵۴ – الحاق مجتمع آموزش عالی قم به دانشگاه تهران
  • تیر ۱۳۵۵ – انتصاب دکتر شریفی به ریاست دانشگاه
  • ۱ دی ۱۳۵۵ – حمله تعدادی باتون به دست به دانشجویان دانشکده فنی در محل کتابخانه
  • ۱۵ خرداد ۱۳۵۶ – برپایی تظاهرات در بعد از ظهر روز ۱۵ خرداد به  یادبود قیام ۱۵ خرداد در کوی دانشگاه
  • تیر ماه ۱۳۵۶ – انتصاب دکتر معتمدی به ریاست دانشگاه
  • ۱ تیر ۱۳۵۶ – تجمع دانشجویان در محل تریای دانشکده علوم و تظاهرات در محل دانشکده با شعار شریعتی قاتلت را می کشیم
  • ۳ تیر ۱۳۵۶ – تظاهرات در محوطه دانشگاه تهران با شعار شریعتی نمرده، شریعتی را کشتند
  • شهریور ۱۳۵۷ – انتصاب دکتر عبدا… شیبانی به ریاست دانشگاه
  • ۱۳ آبان ۱۳۵۷ – کشتار دانشجویان و دانش آموزان در دانشگاه تهران
  • ۱۶ آذر ۱۳۵۷ – تظاهرات گسترده در اطراف دانشگاه تهران در سالروز ۱۶ آذر
  • ۲۳ آذر ۱۳۵۷ – در نخستین روز از هفته بازگشایی دانشگاه‌ها، دانشگاه تهران با حضور بیش از ۱۰۰هزار تن از مردم گشوده شد.
  • ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ – دانشگاه تهران به صورت مرکز مبارزه و درگیری مسلحانه با رژیم درآمد دراطراف آن سنگربندی صورت گرفت
  • اسفند ۱۳۵۷ – انتصاب دکتر محمد ملکی به ریاست دانشگاه
  • ۱۳۵۸ – انتصاب دکتر حسن عارفی به ریاست دانشگاه
  • مهر ماه ۱۳۵۹ – تعطیلی دانشگاه ها به مناسبت انقلاب فرهنگی
  • مرداد ۱۳۶۰ – انتصاب دکتر علی مهدیزاده شهری به ریاست دانشگاه
  • مهر ۱۳۶۰ – انتصاب دکتر ابوالقاسم گرجی به ریاست دانشگاه
  • ۱۳۶۱ – انتصاب دکتر عباس شیبانی به ریاست دانشگاه
  • شهریور ۱۳۶۲ – الحاق مجتمع آموزش عالی ابوریحان به دانشگاه تهران
  • مهر ماه ۱۳۶۲ – بازگشایی دانشگاه ها بعد از انقلاب فرهنگی
  • ۱۷ آبان ۱۳۶۲ – انتصاب دکتر بهمن یزدی صمدی به ریاست دانشگاه
  • ۱۲ تیر ۱۳۶۴ – انتصاب دکتر محمد فرهادی به ریاست دانشگاه
  • دی  ۱۳۶۴ – انتصاب دکتر حسین فروتن به ریاست دانشگاه
  • ۱۳۶۵-تفکیک دانشکده های علوم پزشکی تحت عنوان دانشگاه علوم پزشکی  تهران از دانشگاه
  • ۱۳۶۷ – تاسیس دانشکده تربیت بدنی
  • ۱۳۶۷ – تاسیس دانشکده زبان‌های خارجی
  • ۲۱ مهر ماه ۱۳۶۷ – انتصاب دکتر محمد رحیمیان به ریاست دانشگاه
  • ۱۳۶۸ – تاسیس مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی
  • مهر ۱۳۷۲ – انتصاب دکتر غلامعلی افروز به ریاست دانشگاه
  • آبان  ماه ۱۳۷۳ – تجمعات دانشجویی در مخالفت با دریافت شهریه در راستای روند خصوصی‌سازی دانشگاه‌ها و مخالفت با ریاست دکتر افروز
  • ۲۳ آذر ۱۳۷۳ – انتصاب دکتر محمدرضا عارف به ریاست دانشگاه
  • ۱۳۷۳ – تاسیس دانشکده محیط زیست
  • ۱۹ مهر ۱۳۷۴ – سخنرانی دکتر سروش در دانشکده فنی و هجوم نیروهای لباس‌شخصی برای ممانعت از این سخنرانی
  • ۱۲ شهریور ۱۳۷۶ – انتصاب دکتر سید منصور خلیلی عراقی به ریاست دانشگاه
  • ۲ خرداد ۱۳۷۷ – مراسم نکوداشت دوم خرداد ۱۳۷۶ توسط دانشجویان دانشگاه‌های تهران و با حضور رئیس جمهور حجه‌الاسلام سید محمد خاتمی
  • ۱۷ تیر ۱۳۷۸ – تظاهرات دانشجویان کوی دانشگاه در اعتراض به تعطیلی روزنامه سلام
  • ۱۸ تیر ۱۳۷۸ – حمله نیروهای انتظامی و شبه نظامیان به کوی دانشگاه تهران و دستگیری ۳۰۰ نفراز دانشجویان برای سرکوب تظاهرات روز قبل
  • بهار ۱۳۷۹ – دیدار نلسون ماندلا، رئیس کنگره ملی‌آفریقا از دانشگاه تهران
  • اردیبهشت ۱۳۷۹ – تاسیس کانون بازنشستگان دانشگاه تهران
  • پاییز ۱۳۷۹ – سخنرانی رئیس مجلس ایتالیا در دانشکده حقوق و علوم  سیاسی
  • دی ۱۳۷۹ – تاسیس مرکز مطالعات حقوق بشر وابسته به دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی
  • ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۰ – تاسیس مرکز مطالعات و تحقیقات زنان وابسته به مرکز امور مشارکت زنان
  • ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۰ – سخنرانی فیدل کاسترو رهبر ملی کوبا در دانشگاه تهران
  • ۱۳۸۰- تاسیس دانشکده جغرافیا به صورت مستقل
  • ۲۳ مهر ۱۳۸۱ – همایش تقدیر از آنه‌ماری شیمل (اسلام شناس برجسته آلمانی)
  • شهریور ۱۳۸۱ – انتصاب دکتر رضا فرجی دانا به ریاست دانشگاه
  • ۲۰ آبان ۱۳۸۱ – ناآرامی‌های دانشگاه در اعتراض به صدور حکم هاشم آغاجری (استاد دانشگاه)
  • ۲۰ خرداد ۱۳۸۲ – وقایع ۲۰ خرداد کنترل کامل کوی‌دانشگاه توسط نیروی انتظامی
  • ۲۰خرداد ۱۳۸۶ – سخنرانی دانیل اورتگا رییس جمهور نیکاراگوئه، در دانشگاه تهران

One comment

  1. معرفی دانشگاه تهران