داستان فرجه دانشگاهی و مهارتهای دانشجویی
دانشجویان برای استفاده موثر از زمان فرجه امتحانات باید دو دسته از مهارتها را به خوبی بلد باشند؛ مهارتهایی که یکی از آنها تحت عنوان مهارتهای شناختی است که شامل ثبت اطلاعات در حافظه اعم از حافظه کوتاهمدت یا حافظه بلندمدت میشود؛ مکررخوانی و استفاده از کلیدواژهها نیز در زمره این مهارت شناخته میشوند. معمولا به تجربه دیدیم که دانشجویان ما در این حوزه در دوران دانشآموزی خود برای خودشان روشهای ابداعی داشته و با استفاده از آنها مشکلات خود را برطرف میکنند.
اصلیترین مشکل ما بحث مهارتهای فراشناختی دانشجویان است. نظارت و کنترل روی فکر و رفتار دانشجویان توسط خودشان را مهارتهای فراشناختی میگویند، با این حال معمولا این نظارت در دانشجویان وجود ندارد. در حقیقت مهارتهای فراشناختی به آنها کمک میکند از مهارتهای شناختی خود به خوبی استفاده کنند. اینکه دانشجویی بداند از چه طریقی میتواند دروس را بهتر فرابگیرد، به مهارتهای فراشناختی او بازمیگردد؛ مهارتهایی که ضعف اصلی قشر دانشجویی ما نیز به شمار میرود.
مهارتهای فراشناختی سه خردهمهارت دارد که اولین آن مهارت خودآگاهی است. آگاهی و سازماندهی و برنامهریزی نیز دو مهارت دیگر این حوزه به شمار میرود و مهمترین مهارت نیز، همان مهارت سازماندهی و برنامهریزی است، چراکه دانشجو از این طریق میتواند به ضعفهایش در دروس مختلف پی برده و برای حل آن برنامهریزی کند.
مهارتهای فراشناختی به دانشجویان ما آموزش داده نشده است، هرچند مهارتهای شناختی نیز به آنها آموزش داده نمیشود، ولی روشهای شناختی به صورت تصادفی توسط دانشجویان در دوران دانشآموزی فراگرفته میشود. متاسفانه بسیاری از مباحث دوران تحصیلی مانند برنامهریزی و ساماندهی که در طول عمر با دانشجو همراه است، بهعنوان درس زندگی در منابع درسی و سیستمهای آموزشی کشور دیده نشده است.
یکی از مهارتهایی که با استفاده از آن جلوی اهمالکاری گرفته میشود، همان مهارتهای فراشناختی است. البته باید بین فرد اهمالکار با فرد تنبل تفاوت قائل شد؛ چراکه فرد تنبل اصلا نمیخواهد کاری را انجام دهد، ولی فرد اهمالکار قصد انجام کاری را دارد و با وجود اینکه خودش را برای عدم انجام کار در زمان مشخص سرزنش میکند، باز آن را انجام نمیدهد. از سوی دیگر در مهارتهای فراشناختی فاکتورها و متغیرهایی وجود دارد که دانشجویان باید آنها را بشناسند تا بتوانند مسائل را کنترل کنند. یکی از این فاکتورها، مقدم دانستن حال بر عمل است؛ یعنی فردی میگوید که حوصله انجام کاری را ندارد، با این حال بهترین راهکار خروج از این وضعیت نیز انجام دادن همان کار است. یکی دیگر از متغیرهایی که باعث اهمالکاری دانشجویان میشود، احساس پرخاشگری انفعالی است، بهطور مثال وقتی والدین به دانشجویان میگویند دروس را بخوانند، دانشجویان ناخودآگاه در برابر این مساله مقاومت کرده و عملا به ضرر خودشان عمل میکنند و برای این مهم نیز باید نکات لازم را فرابگیرند.