پل کنکوری کنکوری تدریس معلم خصوصی در منزل از ابتدایی تا دبیرستان ریاضی فیزیک زیست در تهران
صفر تا صد ادامه تحصیل رشته معماری در خارج از کشور
پذیرش گرفتن در رشته معماری در همه جای دنیا کار ویژه و سختیه. همچنین فارغ التحصیلی از دانشگاه‌های خوب دنیا در رشته معماری زحمت فوق العاده‌ای می‌طلبه. باید کلی دوره بگذرونید، کلی بخونید، کلی کارآموزی برید، و کلی شب بیداری بکشید.
متاسفانه شیوه آموزش معماری در ایران خیلی قدیمیه(به قولی، به شیوه مدرسه بوزار فرانسه س)، و همچنین در بسیاری از دانشگاه‌های کشورمون به اندازه‌ای که باید از دانشجو کار نمی‌کشن. رویکردهای آموزشی دانشگاه‌ها با هم فرق معناداری نداره و اون چیزی که این دانشگاه‌ها و مؤسسات رو از هم متفاوت می کنه فقط اساتیدش هستن. ضمنا در برخی دانشگاه‌ها تاکید بیش از حد لزوم بر روی طراحی دستی، کروکی و غیره وجود داره. در صورتی که در حال حاضر، می‌شه گفت این رویکرد در بهترین حالت فقط یکی از رویکردهای موجود نسبت به آموزش معماریه.
مثلا پاتریک شوماخر شریک زاحا حدید معمار فقید، عقیده داره که طراحی کامپیوتری در معماری مزایای بیشتری داره. اما از طرف دیگه مایکل گریوز معمار مشهور پست مدرن نظرش کاملا برعکسه. توی این مقاله در نیویورک‌تایمز می‌تونید استدلال گریوز رو در دفاع از این موضعش بخونید.
در این مقاله از آرکدیلی هم می‌شه فهمید مواضع مختلفی نسبت به این موضوع وجود داره. و هرکسی یک جور به این موضوع نگاه می‌کنه.
نتیجه: دانشگاه یا مدرسه آموزش معماری رو باید با توجه به اینکه با کدوم روش راحت‌ترید انتخاب کنید. هر مدرسه معماری‌ای رویکرد متفاوتی داره. این موضوع خیلی اوقات در سایت دانشگاه درج نمی‌شه. یعنی دانشگاه نمیاد بنویسه که «ما دوست داریم این طوری درس بدیم»، «اینجا فقط معماری مدرن یاد می‌دیم،» یا «بیشتر تاکیدمون روی جنبه هنری معماریه.»
اما با یک نگاه ساده به واحدهای درسی و سیلابس‌هایی که باید بگذرونید، و همچنین اهمیتشون، می‌تونید تا حد قابل قبولی این موضوع رو متوجه بشید. این موضوع خیلی هم به این بستگی داره که رئیس دانشکده معماری اون دانشگاه کی باشه و معماران اصلی‌ای که اوجا درس می‌دن چه دیدی نسبت به معماری داشته باشن.
به طور مثال، مدرسه معماری دانشگاه پورتو بسیار تحت تاثیر سبک کاری آلوارو سیزا معمار مشهور پرتغالیه(که بعدها به مکتب پورتو مشهور شد). شیوه آموزش در این مدرسه هم بیشتر از طریق کار با ماکته.
کارشناسی
دوره‌های کارشناسی در همه دنیا بین ۳ تا ۵ ساله س. البته بیشتر این دوره‌ها طی ۴ سال ارائه می‌شن. اما مثلا در آمریکا لیسانس ۵ ساله هم وجود داره(تحت عنوان Bachelor of Arts یا Bachelor of Science).
در بیشتر دوره‌های کارشناسی معماری، شما استودیو‌های طراحی، کارهای گروهی، جلسات نقد و بررسی کارهای معماری خودتون یا معماران معروف، مبانی نظری، کنفرانس(presentation)های مختلف و آشنایی با تکنولوژی‌‌های جدید معماری خواهید داشت.
گرایش‌های اصلی
تکنولوژی معماری، طراحی معماری، تاریخ معماری، طراحی داخلی، معماری منظر، طراحی شهری
در مقاطع بالاتر از کارشناسی، موضوعات درسی شما در واقع زیرشاخه‌های گرایش‌های بالا خواهند بود. یا حتی ترکیبی از اون‌ها.
کارشناسی ارشد
در مقطع کارشناسی ارشد، دو نوع مدرک اصلی وجود داره که دانشگاه‌ها ارائه می‌دن.
یکی مدرک Master of Architecture که به طور مختصر به صورت M.Arch نوشته می‌شه، و یکی Master of Science in Architecture که به صورت MSc نوشته می‌شه. البته معماری به صورت Master of Arts هم ارائه می‌شه.
در مقطع ارشد تنوع دوره‌ها خیلی بیشتره. برخی مدارک دوتایی هستن(Dual Degree). مثلا کارشناسی ارشد معماری و کارشناسی ارشد طراحی شهری به طور همزمان. برخی هم خیلی کوتاهن، مثلا یک ساله(این دوره‌ها بیشتر در اروپا ارائه می‌شن).
در اینجا هم رویکرد مدرسه به آموزش معماری رو باید از شیوه ارائه درس‌هاش متوجه بشید. کلا سه رویکرد اصلی در فوق لیسانس وجود داره: یکی رویکرد تحقیقاتی، یکی رویکرد هنری و طراحی و یکی رویکرد تکنولوژیک(آخری معمولا با رشته‌های مهندسی قاطی می‌شه).
در کل، دوره‌های M. Arch سخت‌تر، عملی تر و کاربردی‌ترن و پذیرش گرفتن از دانشگاه‌های ارائه دهنده‌شون هم به این سادگیا نیست. هزینه‌های بالایی دارن و بسیاری از دانشگاه‌های خصوصی هم این دوره‌ها رو ارائه می‌دن. در مقابل MScها بیشتر تئوری ن و اگر MSc بگذرونید باید یه جورایی تحقیق درباره معماری رو از خود معماری بیشتر دوست داشته باشید(هرچند گاهی وقتا دوره‌های MSc واحدهای کارگاهی و استودیو هم در خودشون دارن، اما ساختار اصلی‌شون بر خلاف دوره‌های M. Arch تئوریه).
در آمریکا، یکی از دلایل اصلی‌ای که اقبال به M.Arch بیشتره و پذیرش گرفتن در اون سخت‌تر از بقیه گرایش‌هاست، نه عملی بودنش بلکه معتبر بودنشه. مؤسسه‌ای به نام NAAB وجود داره که مدارک معماری رو ارزشیابی می‌کنه و بر مبنای اون به شما اجازه کار به عنوان یک معمار رو می‌ده. این یه چیزی مثل مدرک نظام مهندسی خودمون در ایرانه. نکته اینجاست که از نظر این مؤسسه، فقط یک سری دوره‌های خاص معتبر هستند و همه این دوره‌ها M.Arch اند. یعنی دوره‌های Msc از نظر این مؤسسه معتبر نیستند. توی این لینک می‌تونید لیست دوره‌های مورد تایید این مؤسسه رو ببینید. همونطور که دیدید، حتی یک Msc هم در اون وجود نداره.
وقتی می‌خواید برای دوره معماری یک دانشگاه اپلای کنید، حتما چک کنید و ببینید که آیا از نظر NAAB مورد تایید هست یا خیر(به اصطلاح خودشون NAAB accredited program).
در آمریکا، دوره‌های M. Arch هم خودشون به دو نوع تقسیم می‌شن. یکی M. Arch 1 و یکی M. Arch 2. دوره‌های M. Arch 1 که به «۲+۴» هم معروفن، دوساله‌ان و در ادامه چهارسال کارشناسی ارائه می‌شن. این دوره‌ها رو فقط کسانی می‌تونن بگذرونن که قبلش معماری خونده باشن.
اما نوع دوم که معمولا ۳ تا ۳.۵ سال هم طول می‌کشه، دانشجویان رو با همه نوع پیش زمینه‌ای می‌پذیره. یعنی برای این دوره نیازی نیست که رشته کارشناسی شما معماری بوده باشه. به همین دلیل هم فوق لیسانس طولانی‌تریه و فشرده هم هست. یک ایرادی که به این دوره گرفته می‌شه اینه که برای دانشجویی که چهار سال کارشناسی رو معماری نخونده، ۳ سال و نیم آموزش معماری کافی نیست. به همین دلیل مدارس معماری درجه یک آمریکا مثل MIT، حتی برای این دوره‌هم معمولا دانشجویان با پیش زمینه معماری رو می‌پذیرن! یعنی این دانشجوها در مجموع ۷ سال و نیم برای یک فوق لیسانس درس می‌خونن.
در بریتانیا، دو مؤسسه (ARB(Architects Registration Board و (RIBA(Royal Institute of British Architects هستن که مدرک معماری شما رو ارزیابی می‌کنند و بسته به اینکه لیسانس، فوق لیسانس یا دکترا خونده باشید، سه مدرک پایه ۱، پایه ۲ و پایه ۳ به‌تون می‌دن که در واقع اجازه کار شما به عنوان معمار خواهد بود.
دکترا
دوره‌های دکترای معماری معمولا در گروه (D. Phil(Doctor of Philosophy قرار می‌گیرن و اکثرا تحقیقاتی‌ن. معمولا اگر می‌خواید معمار بشید دکترا خوندن بی‌معنیه. مگر اینکه واقعا بخواید به تحقیقات در این رشته بپردازید. البته معمارانی هستند که هم دفتر دارن و هم دارن روی پروژه‌های دکتراشون کار می‌کنن و این یک حکم کلی نیست.
الزامات پذیرش(ٍRequirements)
- کارشناسی
برای گرفتن پذیرش در مقطع کارشناسی، معمولا به نمرات شما در دبیرستان نگاه می‌کنن و واحدهایی که گذروندید(مثلا می گن که باید در دبیرستان فیزیک، شیمی، ریاضی و.. گذرونده باشید). ضمنا دانشگاه‌های خوب از شما پورتفولیو هم می‌خوان. پورتفولیو آلبوم کاری شماست که برای پذیرش در مقطع کارشناسی به هیچ عنوان نیاز نیست توش کارهای معماریتون باشه. البته اگر هم طراحی‌های معمارانه دارید می‌تونید بذاریدشون توی آلبومتون، اما هدف از درخواست آلبوم از شما اینه که کارهای خلاقانه شما رو ببینند. توی پورتفولیو می‌تونید نقاشی‌ها، طراحی‌ها، کارهای عملی و ماکت‌ها و آثار عکاسی‌تون رو هم بذارید.
مدارک زبان مورد نیاز هم معمولا IELTS، TOEFL، PTE, SAT یا آزمون‌های دیگه هستن. همچنین باید SOP و LOR داشته باشید.
- کارشناسی ارشد
برای کارشناسی ارشد الزامات همونه. فقط در اینجا پورتفولیوی شما بسیار مهم می‌شه و باید وقت بسیار زیادی روش بذارین. ضمنا ممکنه نمره GRE هم ازتون بخوان(خصوصا در آمریکا).
اما به طور کلی مدارک زبان و GRE در رشته معماری به اندازه رشته‌های دیگه در فرایند پذیرش شما تاثیر ندارن. خیلی از دانشجویان تونستن بدون داشتن نمره GRE خیلی خوب، و با یک تافل یا IELTS معمولی، حتی فاند بگیرن.
معمولا تافل بالاتر از ۸۰ و آیلتس ۶.۵ تا ۷ براشون کافیه. البته حساب دانشگاه‌های درجه یک دنیا همیشه از بقیه جداست. مثلا دانشگاه هاروارد می‌گه که برای تافل مینیممی نداره، اما در ضمن اعلام کرده که میانگین نمره تافل IBT کسانی که در هاروارد پذیرش گرفتند ۱۱۰ بوده.
مهمترین مدرک شما که می‌تونه برگ برنده تون باشه پورتفولیو هست که نقش اصلی رو ایفا می‌کنه. توی این مقاله از کرسیران نکاتی رو که باید رعایت کنید تا پورتفولیوی خوبی داشته باشید ببینید.
- دکترا
برای دکترا قضیه خیلی تخصصی می‌شه. در اینجا بسته به نوع مدرک‌‌تون، کارهایی که انجام دادید و مقاله‌هایی که نوشتید مورد قضاوت قرار می‌گیرین. ضمنا GRE هم اهمیت بیشتری پیدا می‌کنه(حتی بخش AWA).
فاند و بورس
برای فاند گرفتن در کارشناسی و کارشناسی ارشد، اون هم در رشته‌ای مثل معماری، کارتون خیلی سخته. معمولا برای دوره‌های M.Arch فاندی وجود نداره و باید هزینه‌ش رو خودتون بپردازید. برخی اوقات اگر اوضاع شما خیلی خوب باشه استثنائاتی هم وجود داره. اما بیشتر فاندها به این صورته که می‌تونید بعد از یک یا دوترم که هزینه خودتون رو پرداخت کردید به نحوی وام بگیرید یا دستیار یک استاد خاص بشید تا بتونید هزینه‌هاتون رو پوشش بدید.
برای MSc اگر شرایططون خوب باشه احتمال پذیرش با فاند گرفتن بیشتره، هرچند اون هم خیلی زیاد نیست.
برای فاند و بورس، نمرات و GRE و نمرات زبان شما هم اهمیت زیادی پیدا می‌کنن. خصوصا اگر می‌خواید TA بشید نمره تافل یا آیلتستون مهم می‌شه. چون باید بتونید به خوبی با دانشجوها ارتباط برقرار کنید و کلاس رو بگردونید.
توی این لینک می‌تونید مهمترین بورس‌های معماری در جهان رو ببینید.
هزینه‌ها
در آمریکا، هزینه معماری خوندن بسته به اینکه دانشگاه خصوصی یا دولتی باشه، چیزی حدود ۱۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰ دلاره. این مبلغ شهریه دانشگاه، هزینه‌های زندگی، و هزینه‌های تحصیلی رو هم دربر می‌گیره.
این در حالیه که در اروپا می‌تونید با مبلغی خیلی کمتر یا حتی مجانی تحصیل کنید. شهریه‌ها در اروپا از سالی ۱۰۰۰یورو و حتی کمتر شروع می‌شه و در نهایت به سالی ۱۶۰۰۰یورو می‌رسه. بسته به کشور، نوع دوره، نوع دانشگاه(اینکه خصوصی باشه یا دولتی) و نوع اقامت شما، این هزینه‌ها متفاوت می‌شه. اروپا همچنین بورس‌های بیشتر و بهتری ارائه می‌ده که می‌تونید با رجوع به این لینک از اونا اطلاع پیدا کنید.
دکترا هم که معمولا شغل حساب می‌شه و براش حقوق دریافت می‌کنید. چه در آمریکا، چه در اروپا و چه هرجای دیگه.
اوضاع کار
از اونجایی که تجربه کاری در معماری بسیار مهمه، شما باید بدونید که با لیسانس و یا فوق لیسانس خوندن معمار نمی‌شید. برای همین باید بعدش در دفتر یکی از معماران کار پیدا کنید و این تجربه رو کسب کنید. رقابت برای کار معماری در دفاتر معماران معروف به حدی بالاست که خیلی از اونا برای دوره‌های کارآموزی به شما هیچ پولی پرداخت نمی‌کنن و مجانی تو دفترشون کار می‌کنید. برای همین کار مجانی در دفتر زاحا حدید، لیست بلندبالایی از دانشجویان در نوبت قرار داره! چون می‌خوان سابقه کاری در این دفتر توی رزومه‌شون باشه.
طبق آمار سایت یو اس نیوز، در آمد معماران در آمریکا به طور متوسط چیزی حدود ۷۴۰۰۰دلار در سال هست. سایت Payscale می‌گه که در آمد یک معمار در مرحله شروع کار با تجربه‌ای بین صفر تا ۵ سال، حدود ۵۰هزار دلار در ساله. بر اساس آمار همین سایت، در بهترین حالت، یعنی ۲۰ سال تجربه کاری و بیشتر، این درآمد به حدود ۹۰هزار دلار در سال می‌رسه.
شغل معماری در اروپا: آمار
طبق این آمار، تعداد معماران در اروپا رو به افزایشه. تعداد معماران در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۱۲ شش درصد افزایش داشته و سهم خانم‌ها هم روز به روز رو به افزایشه. حالا ۳۹ درصد از معماران اروپا خانم هستند.
اوضاع کاری معماران هم در سال ۲۰۱۴ نسبت به ۲۰۱۲ بهتر شده و معماران بیشتری به طور فول-تایم در اروپا مشغول به کار بودند. بیکاری-هرچند نه به اندازه کافی- هم کاهش پیدا کرده. البته مساله بیکاری معماران به خصوص در کشورهای جنوب اروپا هنوز یک مسئله مهمه و آمارش نگران کننده است.
۷۵ درصد معماران اروپا در سال ۲۰۱۴ گفتن که در سال آینده انتظار دارن حجم کاریشون ثابت بمونه یا افزایش پیدا بکنه. به طور میانگین، میزان رضایت اون‌ها از شغلشون هم عدد ۶.۹ از ۱۰ بوده.
تعداد معماران به ترتیب در ایتالیا، آلمان، اسپانیا، ترکیه، انگلستان و فرانسه از بقیه کشورها بیشتر بوده و از اون طرف در مالت، استونی، لوگزامبورگ، لتونی و قبرس از همه کمتر بوده. ضمنا در کشورهای اسکاندیناوی مثل نروژ، فنلاند و سوئد هم تعداد معماران نسبت به کشورهای اولی که گفته شد بسیار بسیار کمتره. البته آماری که مهمه نسبت تعداد معماران به جمعیته، که توی صفحه ۱۰ فایل آماری که بالا بهش اشاره شد می‌تونید این نسبت رو ببینید.
بهترین دانشگاه‌ها
بهترین دانشگاه‌ها برای گذروندن معماری رو در این رنکینگ می‌تونید ببینید. طبق این آمار که توسط مؤسسه QS ارائه شده و در گاردین بازنشر پیدا کرده، بهترین دانشگاه‌ها(رتبه ۱ تا ۱۰) اینا هستن:
۱. مؤسسه فناوری ماساچوست(MIT)
۲. مدرسه معماری بارتلت دانشگاه UCL انگلستان
۳. دانشگاه برکلی آمریکا
۴. دانشگاه دلفت هلند(TU Delft)
۵. دانشگاه هاروارد
۶. دانشگاه کمبریج انگلستان
۷. دانشگاه ETH زوریخ، سوئیس
۸. دانشگاه Tsinghua در چین
۹. دانشگاه ملی سنگاپور(NUS)
۱۰. مدرسه معماری منچستر در انگلستان
معماران موفق و اساتید برجسته ایرانی
فرشید موسوی
خانم فرشید موسوی در حال حاضر استاد دانشگاه هاروارده. ایشون یکی از معماران برجسته حال حاضر دنیاس و پروژه‌های مختلفی رو در سرتاسر دنیا انجام داده. با دانشجویان ایرانی هم همکاری‌هایی داشته. مثلا برای نوشتن یکی از کتاب‌هاش به نام Function of Form، تعداد زیادی دانشجو از دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دیگه بهش کمک کردن تا مدل‌های بسیار پیچیده موجود در کتاب رو دربیاره. اسم همه این دانشجوها در کتاب اومده و این می‌تونه یک رزومه خوب براشون باشه.
سایت رسمی دفتر خانم موسوی رو اینجا ببینید. اینجا هم صفحه فرشید موسوی در سایت دانشگاه هاروارد رو می‌تونید ببینید.
نادر تهرانی
نادر تهرانی از سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۱۴ استاد دانشگاه MIT و رئیس دپارتمان معماری این دانشگاه بود. نادر الان رئیس مدرسه معماری کالج Cooper Union شده.
چند بار هم کنفرانس‌هایی در تهران داشته و با دانشجویان ایرانی ارتباط داره. یکی از کنفرانس‌هاش چند سال پیش در دانشگاه تهران سالن شهید آوینی برگزار شد. داور جایزه معمار هم بوده.
محسن مصطفوی
محسن مصطفوی رئیس مدرسه معماری دانشگاه هاروارده.
یکی از مطرح‌ترین معماران آلمان و جهان که داور جایزه معمار هم بوده.
و اما…مهمترین سؤال: چطور رزومه خودمون رو در معماری ارتقا بدیم؟
جواب: در ورکشاپ‌ها، دوره‌ها، و مسابقات معماری شرکت کنید ودر دفتر معماران معروف کار کنید(مثلا در ایران اگر توی دفتر بهرام شیردل کار بکنید می‌تونید به عنوان یک سابقه کار خوب در رزومه‌تون بهش اشاره کنید).
دوره‌های آنلاین
برای یادگیری نرم افزار، بهترین سایت لیندا ست که توی این لینک آوردیمش و در موردش توضیح دادیم. کامل‌ترین منبع و مرجع یادگیری نرم افزار در جهانه. توی ۳۷ تا وبسایت دیگه هم که در همون لینک اومده چیزای خوبی در رابطه با معماری می‌تونید پیدا کنید.
مسابقات
یکی از راه‌های خیلی خوب برای افزایش تجربه‌تون و همچنین ارتقای رزومه، شرکت در مسابقات معماریه. توی این سایت می‌تونید از این مسابقات آگاه بشید. لینک‌های مفید دیگه در این زمینه:
http://www.archdaily.com/search/competitions
بخش مسابقه سایت آرکدیلی
http://www.archdaily.com/student-competitions
بخش مسابقات دانشجویی سایت آرکدیلی
http://www.youngarchitectscompetitions.com/
مسابقات معماری برای معماران جوان
http://archinect.com/competitions
مسابقات معماری سایت آرکینکت
توی ایران هم، معتبرترین مسابقه همچنان مسابقه مجله معماره که سالانه برگزار می‌شه.
ورکشاپ‌ها
http://www.archdaily.com/tag/workshop
بخش ورکشاپ‌های سایت آرکدیلی، ورکشاپ‌ها و رویدادهای معماری رو به شما اطلاع می‌ده.
https://www.architecture.com/Explore/ExhibitionsandEvents/Workshops/Workshops.aspx
ورکشاپ‌های مؤسسه سلطنتی معماران بریتانیایی(RIBA)
http://rawdesignbuild.com/workshops/
ورکشاپ‌های RAW
http://www.eaae.be/category/events/workshops/
ورکشاپ‌های انجمن آموزش معماری اروپا
تورهای تخصصی معماری
توی این مقاله از گاردین، می‌تونید ۱۰ تا از تورهای هیجان انگیز و تخصصی معماری رو که توسط شرکت‌ها و معمارها در نقاط مختلف دنیا از جمله کامبوج، سیدنی، آمریکا و هند برگزار می‌شه ببینید. حتی در این حد تخصصی، که یکی از این تورها فقط در مورد معماری آرت نوو در جمهوری چکه!
سایت‌های ایرانی
برای اخبار، بهترین سایت memarnews هست. توش می‌تونید در مورد رویدادها، مسابقات داخلی و خارجی و غیره بدونید.
سایت مجله معمار
سایت همشهری معماری
پانوشت: ممنون از مسیح برین، دانشجوی دانشگاه کالفرنیای جنوبی- USC آمریکا، فائزه انصافی فارغ التحصیل دانشگاه ایلینویز جنوبی در کاربوندیل، و علی مرشدلو فارغ التحصیل دانشگاه سینسیناتی آمریکا در رشته معماری که با اطلاعاتی که به ما دادند و مقاله‌هایی که نوشتند به نگارش این مقاله کمک کردند.